„Oddychanie przez usta – konsekwencje nieprawidłowego toru oddechowego”

Prawidłowy tor oddechowy jest istotnym elementem terapii logopedycznej. Dziecko powinno oddychać wyłącznie przez nos, przy zamkniętych ustach. Dysfunkcje mogą stwarzać niekorzystne warunki dla rozwoju mowy i narządu żucia.

Przyczyn niewłaściwego toru oddechowego może być wiele, na przykład: katar, przerost migdałka gardłowego, krzywa przegroda nosowa czy polipy. W momencie braku możliwości przepływu powietrza przez nos, człowiek zastępuje to oddychaniem przez usta.

Zadaniem terapeuty jest odpowiednie zdiagnozowanie problemu, zlikwidowanie przyczyny i utrwalonego nawyku, który może być nadal obecny po usunięciu czynnika. Ograniczanie się w terapii wyłącznie do przypominania dziecku o zamykaniu ust przy oddychaniu jest bezsensowne.

Problem może tkwić w fizycznej niedrożności na poziomie nosogadrła.
Jakie są konsekwencje oddychania przez usta?

• nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka,
• wady wymowy,
• wady zgryzu,
• większa podatność na infekcje górnych dróg oddechowych,
• zmiana wzajemnego układu żuchwy i szczęki,
• obniżenie napięcia mięśniowego w obrębie aparatu mowy – w konsekwencji podczas mówienia język oraz wargi nie pracują prawidłowo.
• wytworzenie się wysokiego podniebienia – utrudniającego realizacje głosek,
• zmiana wyglądu twarzoczaszki,
• próchnica.

Niewłaściwy tor oddechowy jest przyczyną wielu problemów, które tworzą reakcje łańcuchową i negatywnie wpływają na rozwój mowy dziecka. Jako logopeda zwracam szczególną uwagę na pozycję spoczynkową języka.

Dlaczego pozycja spoczynkowa języka jest ważna?

Kiedy nie mówimy język w jamie ustnej powinien przyjąć określoną pozycje – być szeroki, jego środkowa i przednia część uniesiona ku górze, lekko przyssana. Czubek wałka dziąsłowego – w okolicy za górnymi siekaczami. Boki powinny przylegać do górnego łuku zębowego. Zęby zbliżone do siebie, lecz niezaciśnięte. Jest to pozycja wertykalno-horyzontalna, czyli tak zwana „kobra”.

Podczas oddychania przez usta ułożenie języka jest zupełnie inne. Znajduje się on na dnie jamy ustnej – oznacza to, że obciąża żuchwę. Są to sprzyjające warunki do wsuwania języka podczas oddychania, a następnie mówienia między zęby. W konsekwencji prowadzi to do seplenienia międzyzębowego. Wtedy możemy zaobserwować błędny sposób realizowania głosek, które w języku polskim powinny być tworzone wewnątrz jamy ustnej.

Dodatkowo, zła pozycja spoczynkowa języka wpływa negatywnie na napięcie mięśniowe, które prowadzi do wad wymowy. Nawet po usunięciu przyczyny niewłaściwego toru oddechowego język często jest zbyt osłabiony, aby się wznieść i realizować prawidłowo głoski.

Akcja obserwacja – czyli jak zapobiegać oddychaniu przez usta:

• zwracaj uwagę na sposób oddychania dziecka, zarówno w dzień jak i podczas snu. Niektóre pozycje sprzyjają otwieraniu ust podczas spania – na przykład odchylanie głowy. Przy poprawianiu pozycji i skierowaniu brody w kierunku klatki piersiowej możemy wspomóc prawidłowy sposób oddychania,

• obserwuj sposób oddychania dziecka po przebyciu infekcji – prawidłowy model powinien być przywrócony po powrocie do zdrowia. Jeżeli stan się utrzymuje przez kilka tygodni należy się skonsultować ze specjalistą – logopedą lub laryngologiem.

Ćwiczenia oddechowe – czyli jak wspierać prawidłowy tor oddechowy
W terapii logopedycznej w ramach WWRD w Stowarzyszeniu „Budujemy Przystań” regularnie wykorzystujemy ćwiczenia wspierające prawidłowy tor oddechowy. Często są to bardzo proste zabawy, które zwiększają pojemność płuc, wzmacniają mięśnie biorące udział w oddychaniu czy uczą wykorzystywania przepony. Część z nich możemy samodzielnie wykorzystać w domu:

• zdmuchiwanie świeczki: wolno, szybko, mocno, lekko / dmuchanie na płomień świecy, tak, aby nie zgasł,
• dmuchanie do celu; możemy wykorzystać kawałki waty i małe pudełko, które będzie pełniło rolę bramki,
• dmuchanie baniek mydlanych,
• dmuchanie statków z papieru w misce z wodą,
• zdmuchiwanie piórek,
• zabawy fonacyjne samogłoskami „aaaa….”, „ooo…” itd.,

Podsumowując, zmiany jakie zachodzą w konsekwencji nieprawidłowego toru oddychania mają znaczący wpływ na rozwój narządu żucia, sprawności artykulacyjnej oraz na produkcje dźwięków mowy. Są to czynniki rozkładające się w czasie. Nakładając się na siebie stwarzają niekorzystne warunki dla rozwoju mowy. Należy obserwować dziecko, a w razie wystąpienia wątpliwości skonsultować się ze specjalistą.

mgr Wiktoria Zwierzchowska
Logopeda

Bibliografia:
Pluta – Wojciechowska D., Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji, Bytom 2017